Wilkommen in Paraguay!

Het is alweer een tijdje geleden dat ik mijn laatste blogbericht plaatste. De laatste weken heb ik het aangenaam druk gehad, vandaar dat het schrijven van nieuwe berichten vanuit het duistere, exotische, verrassende en gekke Paraguay er een beetje bij in is geschoten. Excuus daarvoor! In de tussentijd heb ik weer voldoende beleefd om over te vertellen, dus voldoende stof voor de blog! Dit blogbericht zal ik wijden aan een reis die ik inmiddels zo’n drie weken geleden heb gemaakt naar een bijzonder stadje in de Chaco: Filadelfia. Niet te verwarren met de smeerkaas of met Philadelphia met “ph”, de stad in de Verenigde Staten/de film met Tom Hanks.

Ik heb al eerder (tot in den treure?) vermeld dat het in Paraguay om de één of andere reden wemelt van de Duitsers. Welnu, een deel van de Duitse Paraguayanen/Paraguayaanse Duitsers behoort tot een religieuze groep die de Mennonieten wordt genoemd. De oorsprong van deze groep ligt (deels) in Nederland: aan de hand van de geschriften van Zwitserse theologen overdacht de Friese predikant Menno Simons zo rond de zestiende eeuw zijn katholieke geloof en besloot dat hij zich niet bepaald kon vinden in wat de Kerk in Rome voorschreef. Zo meende hij bijvoorbeeld dat de doop pas plaats dient te vinden als je volwassen bent, en dan alleen als je dat zelf wilt. Ook vond hij dat het niet te verenigen is met het geloof in God om voor de overheid te werken en wapens te dragen.

Nu was het destijds niet bepaald verstandig iets anders te geloven dan wat de Paus vond dat je moest geloven, dus Simons en zijn volgelingen waren niet bepaald populair en moesten soms vrezen voor hun leven. Ondanks alle tegenwerking en censuur, verspreidden de gedachten van onze Friese predikant zich gestaag over Europa, tot aan Rusland toe. Op zoek naar meer vrijheid, ontvluchtten veel Mennonieten hun vaderland en zochten hun heil aan de overkant van de Atlantische Oceaan, in de Nieuwe Wereld.

Massale immigratie van Mennonieten naar Paraguay vond echter pas plaats in het begin van de vorige eeuw, toen Russische Duitsers (Duitsers zijn er in alle soorten en maten) het arbeidersparadijs van Lenin en zijn kameraden verlieten omdat ze daar niet langer welkom waren. Veel van deze Russische Duitsers vestigden zich in het geïsoleerde en kalme Paraguay, waar ze in de Chaco landbouwgrond aankochten en zich met succes toelegden op de veeteelt (vrijwel alle grote zuivelproducenten in Paraguay zijn bijvoorbeeld Mennoniet). Feitelijk zijn veel Duitsers in de Chaco dus Russische Duitsers, maar om het allemaal overzichtelijk te houden zijn het (in ieder geval voor mij) gewoon Duitsers.

Nu ik (hopelijk duidelijk) heb uitgelegd hoe het komt dat er “Duitsers” wonen in de Chaco, kan ik vertellen wat ik in vredesnaam te zoeken had in Filadelfia. Ik ben er niet op familiebezoek gegaan en het is ook niet zo dat ik na twee maanden alleen donkerharige Latino’s om me heen te hebben gehad (die me soms wel erg opzichtig nastaren, alsof ik E.T. himself ben)wanhopig op zoek was naar blonde broeders en zusters…

Het werk van Tierraviva bestaat in hoofdzaak uit het verdedigen van de landrechten van de inheemse gemeenschappen in de Chaco. Maar nu en dan helpt zij ook individuele personen uit de gemeenschappen. Toen Tierraviva het bericht bereikte dat een jongen uit een inheemse gemeenschap nabij Filadelfia opgepakt was door de politie na een conflict met zijn werkgever, een grootgrondbezitter, kwam advocaat Ireneo dan ook in actie. Hij vroeg mij met hem mee te gaan naar Filadelfia, om ter plekke te bekijken wat er precies aan de hand was. Maar deze zaak was niet de enige aanleiding om naar Filadelfia te gaan: er speelde nog iets.
In Filadelfia is de ngo Iniciativa Amotocodie gevestigd, een ngo die opkomt voor de Ayoreo Indianen in de Chaco, die ernstig in de knel zitten door de ontbossing in het gebied (zie ook de website: http://www.iniciativa-amotocodie.org/ Niet schrikken van het geluid!). Bij deze ngo is enige tijd geleden een inval gedaan door de Paraguayaanse justitie, waarbij alle bezittingen van de organisatie in beslag zijn genomen. Niet duidelijk is echter op verdenking van welke feiten dit gebeurd is. In Paraguay kan Justitie je hele hebben en houwen doorzoeken zonder dat je precies weet waarom… Dit is in strijd met alle mensenrechtenverdragen en doet erg denken aan de situatie die Kafka zo mooi heeft beschreven in zijn boek “Het Proces”, maar in Paraguay is het de normaalste zaak van de wereld. In de tussentijd zitten de mensen van Iniciativa in onzekerheid en kunnen zij hun werkzaamheden niet voortzetten. Omdat Tierraviva goede contacten onderhoudt met Iniciativa, heeft zij besloten de organisatie juridische bijstand te verlenen.
Enfin, twee zaken dus die verschillen van de zaken waarmee ik me tot nu toe heb beziggehouden, maar erg interessant!

Donderdagochtend 7 april om 7 uur staat Ireneo bij me voor de deur om me op te pikken voor de reis. Gelukkig heb ik me dit keer niet verslapen, maar ben ik helemaal ready Eddy. We gaan op weg, maar ’s ochtends Asunción uitkomen is ongeveer hetzelfde als een olifant doodgooien met een watje: je moet vooral veel geduld hebben. Alles staat muurvast met hier en daar een verkeersagent die nog enige orde probeert te scheppen in de chaos door met wijdse armgebaren op zijn fluitje te blazen (deze agenten doen me altijd denken aan de politieagent uit Dommel die alleen communiceert met zijn fluitje, http://hette.web-log.nl/photos/uncategorized/dommel05.jpg ). Na een uurtje drukte en smog geraken we dan eindelijk op de Ruta Transchaco, mij inmiddels bekend van mijn vorige trip naar de Chaco.

Onderweg praat Ireneo me een beetje bij over de bloedige historie van Paraguay (twee grote oorlogen in minder dan honderd jaar tijd, namelijk de Oorlog van de Drievoudige Alliantie en de Chaco Oorlog, alsmede de wrede dictatuur van Generaal Stroessner die aan veel Paraguayanen het leven heeft gekost) en de politiek in Paraguay.

Politiek in Paraguay werkt ietsjes anders dan in Nederland, zo maak ik op uit wat Ireneo me vertelt. Het komt vooral neer op omkoperij en het bevoordelen van vriendjes… Vandaar dat de overwinning van Fernando Lugo, een gematigde ex-bisschop met een neiging naar links, in 2008 als een verrassing kwam: tot dan toe was het de rechtse Colorado-partij die de lakens uitdeelde in het land, en de beste lakens gaf aan de elite van grootgrondbezitters. De regering van Lugo verkeert echter in zwaar weer door gebrek aan politieke steun voor zijn plannen en interne verdeeldheid, en het lijkt erop dat hij over twee jaar zal worden opgevolgd door een (ex?)drugshandelaar, zeg maar een Paraguayaanse Desi B., die niet zal aarzelen de traditie van corruptie en het bevoordelen van de elite voort te zetten… (ik ben totaal niet objectief, en pretendeer dat ook niet te zijn!). Vergeleken met de politiek in Paraguay valt de Nederlandse politiek, ondanks notoire engerds als Geert, Maxime en Hans van Baalen, nog mee…

Tijdens mijn gesprekken met Ireneo over Paraguay wordt me ook steeds meer duidelijk dat het land een land van paradoxen is. De tegenstellingen tussen de steenrijke en machtige grootgrondbezitters en de arme, landloze inheemse gemeenschappen, de Paraguayaanse soep die geen soep is maar een soort hartige taart, de nationale vogel die zo goed als uitgestorven is… Het is bijna poëzie!

Na een rit van bijna zes uur komen we aan in Filadelfia, een stadje in 1930 gesticht door de hiervoor genoemde Russische Duitsers. Het is een slaperig, stoffig stadje waar de maximum snelheid 30 km/uur is. Ik krijg er een soort Western idee van en verwacht elk moment een Duits nagesynchroniseerde Clint Eastwood die me toebijt dat ik sofort mein Kanonen moet laten fallen.

Op een hoek van een straat wacht een groepje mannen uit een inheemse gemeenschap. Eén van hen blijkt de jongen te zijn die door de politie is opgepakt. Hij is inmiddels weer op vrije voeten gesteld, maar vervolging hangt hem boven het hoofd. De jongen werkte voor een Mennoniet, maar kreeg ruzie met hem over de uitbetaling van zijn salaris. De Mennoniet wilde hem zijn loon niet geven, en nadat de jongen dit was komen opeisen, deed de Mennoniet aangifte bij de politie van diefstal. Vooralsnog wordt de jongen niet vervolgd, maar in Paraguay kan Justitie elk moment bepalen dat ze toch in actie komt. De zaak is dus nog niet afgesloten…

Na met de jongen te hebben bijgepraat, gaan we op weg naar het kantoor van het Openbaar Ministerie, waar we de mensen van Iniciativa ontmoeten. Ze zijn behoorlijk nerveus en vragen Ireneo de hemd van het lijf, ze zijn duidelijk behoorlijk aangedaan door de hele gang van zaken. Ireneo weet echter niet veel meer dan zij en kan ze niet veel vertellen. Wat we wel gaan doen is alle in beslag genomen documenten checken. Dat klinkt heel spannend, maar dit klusje kwam in feite neer op de hele middag in het kantoor van het Openbaar Ministerie documenten doorspitten om te zien of alles compleet is en er geen stukken zijn zoekgeraakt… Na een uur of drie ben ik zo duf als een konijn…

Behoorlijk hongerig gaan we op zoek naar een restaurant om wat te eten. In de lokale pizzeria bestel ik een pizza die werkelijk waar gigantisch is en die ik dan ook niet helemaal op krijg… Ik zie inmiddels ook wat blonde broeders en zusters, en hoor hoe ze met elkaar Duits spreken. Het is toch een vreemde gewaarwording midden in Latijns-Amerika Germaansche lieden te ontmoeten… Ireneo zegt plagend dat ik zo voor Mennoniet kan doorgaan en vraagt of ik geen interesse heb een dependance van Tierraviva in Filadelfia te bestieren…

Rond een uur of negen zoeken we het hotel op en kijk ik nog een deel van de van drugshallucinaties doordrenkte film “Fear and Loathing in Las Vegas”, een toepasselijke film in het psychedelische Filadelfia, voordat ik in slaap val.

De volgende dag staan we vroeg op om met de rechter te gaan praten over de zaak van de jongen die een conflict heeft met de Mennoniet. Praten met de rechter voordat een beslissing wordt genomen… Het kan in Paraguay. Ik zie al voor me hoe hordes advocaten bij de Raad van State gezellig komen bijpraten met de Staatsraden, onder het genot van een hapje en een drankje… Het lijkt mij niet echt een goed systeem, omdat de rechter op die manier nogal beïnvloed kan worden. Ireneo zegt me dat dit precies het doel is van het gesprek met de rechter! Het komt ook voor dat bij dit soort gesprekken de rechter onder de tafel wat geld of andere cadeautjes wordt toegestopt in ruil voor een gunstig procesverloop. De rechterlijke macht in Paraguay is niet vies van wat corruptie; de Paraguayaanse Vrouwe Justitia licht graag haar blinddoek op om een extraatje in ontvangst te nemen…

De rechter die we zoeken is er echter niet, dus we gaan weer naar het kantoor van het Openbaar Ministerie om daar te praten met de officier van Justitie die belast is met het onderzoek naar Iniciativa Amotocodie. Hij vertelt niet veel nieuws, en na een half uurtje verlaten we het kantoor en gaan we weer op weg naar Nuestra Señora de Asunción.

Onderweg stoppen we nog wel even in het stadje Pozo Colorado om te praten met de lokale officier van Justitie over een derde zaak die speelt: in een inheemse gemeenschap nabij Pozo Colorado is een man om het leven gekomen toen het huis van zijn vader in brand is gestoken, hoogstwaarschijnlijk door een grootgrondbezitter met wie zijn vader ruzie had. De officier van Justitie kon echter niet meer informatie geven dan wat we al wisten. In Pozo Colorado pikken we nog wel even een oude bekende op: Don Gabriel, de leider van de inheemse gemeenschap waar ik eerder twee dagen heb verbleven, reist met ons mee naar Asunción.

Rond een uurtje of zes ’s avonds zet ik weer voet in mijn flat, waar ik word opgewacht door mijn (altijd hongerige) Katzen.